Józef Lex (1791-1866), warsztat litograficzny Aleksandra Chodkiewicza (czynny w latach 1818 - ok. 1827) Miłośnicy litografii w Warszawie, 1818
Litografia, papier, 22,5 x 29,3 cm
Sygnowany: Lex f. oraz: Wybijano w Litografii Alex Hr Chodkiewicza Maj 1818;
pod kompozycją tytuł: Miłośnicy Litografii w Warszawie
na odwrocie pieczątki: okrągła z monogramem wiązanym DWJ i owalna i Zbiór
Wiktora Gomulickiego
Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 41966
Zakup od Dominika Witke-Jeżewskiego, 1925
Wiktora Gomulickiego szczególnie interesowała historia polskiej
litografii. Zgromadził wiele odbitek, ale za najbardziej wartościowe
uważał te, które powstały w latach 1818-1830, czyli w pierwszym okresie
rozwoju tej techniki na ziemiach polskich (w swoim zbiorze miał ich
ponad sto). Był autorem hasła Litografie polskie najpierwsze do Encyklopedii staropolskiej
Zygmunta Glogera (Warszawa 1902).
Litografia została wynaleziona pod koniec XVIII wieku i miała służyć
przede wszystkim do powielania nut. Matrycę stanowi odpowiednio
przygotowany kamień, na który, za pomocą tłustego tuszu lub kredy,
nanosi się rysunek. Następnie poddaje się go działaniu odpowiednich
roztworów. Miejsca zarysowane przyjmują farbę drukarską, natomiast
miejsce niezarysowane - odpychają. Odbitkę wykonuje się za pomocą
specjalnej prasy.
Na ziemiach polskich techniką litografii posłużono się po raz pierwszy
w Warszawie w 1817 roku. Lekarz Jan Siestrzyński wpadł na pomysł, że
mogłaby to być dobra metoda zarobkowania dla wychowanków Instytutu
Głuchoniemych. Zorganizował tam warsztat litograficzny i rozpoczął
nauczanie, jednak dosyć szybko musiał zrezygnować z tej działalności z
powodu konfliktów z kierownictwem Instytutu. W tym samym czasie nową
techniką zainteresował się hrabia Aleksander Chodkiewicz i w swoim
salonie przy ulicy Miodowej otworzył własny warsztat, w którym pracował
również Jan Siestrzyński. Własne kompozycje odbijali tam zarówno
amatorzy, dla których litografia była modną rozrywką, jak i
profesjonalni artyści.
Prezentowana litografia przedstawia wnętrze salonu Chodkiewicza. Przy
pracy przedstawieni zostali: Jan Paweł Lelewel, brat słynnego
historyka, Jan Siestrzyński, nauczyciel litografii, i gospodarz hrabia
Aleksander Chodkiewicz. Postacie podpisane są przez Gomulickiego
ołówkiem u dołu kompozycji.
