Stefan Dembiński | Wiktor Gomulicki | Cyprian Lachnicki | Leopold Méyet | Seweryn Smolikowski
Władysław Alojzy Strzembosz | Leopold Wellisz | Dominik Witke-Jeżewski | Kazimierz Woźnicki 
 
Menu
» Wstęp
» Kolekcjonerzy
» Galeria
» Autorzy
» Mapa strony
 

Prezentacja multimedialna

PREZENTACJA
MULTIMEDIALNA
Kazimierz Woźnicki
Kazimierz Woźnicki, franc. Casimir de Woznicki (1878-1949) literat, publicysta, działacz emigracyjny, dyplomata, bibliotekarz, bibliofil i kolekcjoner. Jedna z czołowych postaci polskiej emigracji w Paryżu przed I wojną światową.

       Urodził się w Woźnikach pod Płockiem w zubożałej rodzinie ziemiańskiej. Studiował nauki przyrodnicze, rolnicze oraz ekonomiczne i społeczne, kolejno w Krakowie, Halle i w Berlinie. W Niemczech równolegle prowadził intensywną działalność w konspiracyjnych organizacjach patriotycznych. Na początku 1900 roku, zagrożony aresztowaniem, na krótko powrócił do Krakowa i następnie udał się do Paryża. Na Sorbonie i w Wolnej Szkole Nauk Politycznych kontynuował naukę z zakresu literatury francuskiej, prawa, nauk społecznych i ekonomicznych oraz dyplomacji. Pracował m.in. jako bibliotekarz Szkoły Polskiej w Batignolles. W 1904 r. otrzymał posadę drugiego bibliotekarza w Muzeum Narodowym Polskim w Rapperswilu. W 1910 r. założył i prowadził "Wiadomości Francuskie: miesięcznik poświęcony krytyce literackiej i bibliografii". W latach 1907-1919 był dyrektorem "Agence Polonaise de Presse" (Polskiej Agencji Prasowej w Paryżu), której zadaniem było prowadzenie w rusofilskiej Francji szeroko z akrojonej akcji propagandowej na rzecz Polski.

       Dzięki swej pracowitości i talentom towarzyskim, w przeciągu kilku lat Woźnicki stał się człowiekiem doskonale ustosunkowanym w paryskich sferach. W kraju zyskał opinię człowieka-instytucji, u którego mogli znaleźć pomoc i radę wszyscy przybywający do Paryża literaci, artyści i politycy. Na urządzanych przezeń sobotach literackich gromadziła się intelektualna elita polskiego Paryża, m.in. Władysław Reymont, Stefan Żeromski, Leopold Staff, Zenon Miriam-Przesmycki, Józef Weyssenhoff, Tadeusz Boy-Żeleński, Ignacy Chrzanowski, hr. Władysław Zamoyski, Władysław Mickiewicz, Paul Cazin, Konstanty Brandel, Antoni Kamieński. Gromadząc bardzo cenny i obszerny księgozbiór, zdobył uznanie jako wytrawny znawca i cieszył się wielkim autorytetem wśród paryskich bibliofilów. W latach 1907-1908 blisko współpracował z Henrykiem Sienkiewiczem, prowadząc i koordynując zorganizowaną przez noblistę głośną międzynarodową akcję propagandową, tzw. Ankietę Pruską.

       Po wybuchu I wojny światowej został korespondentem Centralnej Agencji Polskiej w Lozannie. Jako sekretarz Delegata Komitetu Narodowego Polskiego przy rządzie francuskim, prof. Erazma Piltza, brał udział w pracach Konferencji Pokojowej w Paryżu i wszedł do kręgu bliskich współpracowników Romana Dmowskiego. W 1919 r. rozpoczął służbę dyplomatyczną jako attaché prasowy, wkrótce sekretarz Poselstwa Polskiego w Paryżu, a od połowy 1924 r. - drugi sekretarz Ambasady. Z jego inicjatywy odrestaurowano m.in. nagrobek Jana Kazimierza w kościele St. Germain-des-Prés, umieszczono tablicę pamiątkową w domu, w którym mieszkał Joachim Lelewel, podjęto prace konserwatorskie przy Kopcu Kościuszki w Fontainebleau. Po przewrocie majowym MSZ odwołało go do centrali w Warszawie. Nie widząc swojej przyszłości w kraju po blisko dwudziestu pięciu latach nieobecności, postanowił podać się do dymisji. Pozbawiony prawa do emerytury poświęcił się niemal wyłącznie kolekcjonerstwu, pracy literackiej, translatorskiej i publicystyce. Współpracował z ponad sześćdziesięcioma polskimi i francuskimi tytułami, m.in. z "Tygodnikiem Ilustrowanym", "Gazetą Lwowską", "La Pologne" czy "Pages Modernes".

       We wrześniu 1939 roku otrzymał stanowisko sekretarza wicepremiera i ministra propagandy Stanisława Strońskiego w rządzie gen. Władysława Sikorskiego. Latem 1940 roku po wkroczeniu Niemców do Paryża, nie ewakuował się wraz z rządem, lecz pozostał nad Sekwaną, gdzie nadzorował akcję ratowania zbiorów Biblioteki Polskiej. Po wojnie brał udział w pracach Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Książki w Paryżu. Zmarł w wieku 71 lat, został pochowany na cmentarzu Montmorency pod Paryżem. W uznaniu swych zasług otrzymał odznaczenia państwowe, m.in. Krzyż Oficerski orderu Polonia Restituta (1927), francuski order Legii Honorowej: Krzyż Kawalerski (1920) oraz sześć lat później - Krzyż Oficerski.

       Woźnicki budował swą kolekcję latami, z myślą by w przyszłości mogła wzbogacić zbiory publiczne. Zgromadził bardzo cenną bibliotekę obejmującą ok. 30 tys. woluminów. Zbierał klasyków literatury francuskiej, pierwodruki polskich romantyków, stendhaliana, dawne druki francuskie o Polsce oraz erotica. Uznawszy swe kolekcjonerskie dzieło za kompletne, przekazywał tematyczne zespoły kilkunastu polskim i francuskim instytucjom, m.in. Instytutowi Francuskiemu w Warszawie, Muzeum Francji Zamorskiej w Paryżu, Muzeum Stendhala w Grenoble czy Towarzystwu Naukowemu w Płocku. Kilkanaście najbardziej przez siebie cenionych rysunków i rycin ofiarował Ambasadzie Polskiej w Paryżu oraz Towarzystwu France-Pologne. Obszerne archiwum, obejmujące m.in. korespondencję z wybitnymi osobistościami polskimi i francuskimi, wraz z niewielką kolekcją dzieł sztuki złożył w Bibliotece Polskiej w Paryżu.

       Pośród obdarowanych przezeń instytucji szczególne miejsce zajmowało Muzeum Narodowe w Warszawie. Woźnicki sukcesywnie przekazywał do naszych zbiorów kolejne partie swej kolekcji grafiki - łącznie około półtora tysiąca rycin. Przywiązywał wielką wagę do publicznej roli kolekcjonerstwa. Wyrażał pogląd, iż niezależnie od rodzaju i wartości gromadzonych przedmiotów, jest ono swego rodzaju posłannictwem, misją społeczną o wielkiej sile kulturotwórczej. Doceniał udział rozmaitych zbieraczy w porządkowaniu i propagowaniu historycznego dziedzictwa zarówno całych narodów, jak i poszczególnych regionów. Utożsamiał kolekcjonerstwo z działalnością donatorską. W jednym z listów pisał: Wzbogacenie zbiorów polskich uważam za święty obowiązek każdego obywatela, bo jedynie w ten sposób będziemy mogli wkrótce naprawić czas stracony przez niewolę. Moje skromne zbiory (...) z góry przeznaczone były dla Kraju. (...) Nigdy nie było w moim zamiarze cośkolwiek dla Muzeum sprzedawać.

       W obrębie zespołu zwraca uwagę duża rozpiętość czasu powstania poszczególnych rycin. Trzy najstarsze powstały w ostatniej ćwierci XVI wieku; z następnego stulecia pochodzi już przeszło 80 obiektów. Dwukrotnie liczniej jest reprezentowana grafika wieku XVIII, natomiast zdecydowaną większość - prawie 700 pozycji - stanowią ryciny dziewiętnastowieczne. Najpóźniejsze egzemplarze pochodzą już z okresu I wojny światowej i początku lat 20. XX wieku.

       Do szczególnie cennych, a zarazem jednych z najstarszych rycin w kolekcji Woźnickiego należy zespół 68 prac lwowskiego grafika czynnego w Paryżu w I połowie XVII w., Jana Ziarnki (Jeana le Graine'a). Artystą reprezentowanym w niniejszej kolekcji największym zespołem prac jest bez wątpienia Jan Piotr Norblin. Woźnicki zebrał aż 62 kompozycje tego rytownika w 94, przeważnie późnych, odbitkach. Ważną i obszerną partię zbioru tworzą ryciny z okresu Wielkiej Emigracji. Oprócz popularnych ilustracji z francuskojęzycznych dzieł poświęconych historii Polski, wydawanych przez Leonarda Chodźkę, Joachima Lelewela czy Karola Forstera, można tu także znaleźć prace Antoniego Oleszczyńskiego, Jana Nepomucena Lewickiego, Bronisława Zaleskiego i Cypriana Kamila Norwida.

       Wśród twórców przełomu XIX i XX wieku wyjątkowe miejsce zajmuje Feliks Stanisław Jasiński - jeden z najsłynniejszych ówczesnych europejskich rytowników. Inni wybitni graficy tego okresu, m.in. Józef Pankiewicz, Jan Stanisławski, Konstanty Brandel, Franciszek Siedlecki, Antoni Kamieński, są reprezentowani w kolekcji Woźnickiego pojedynczymi pracami. Szczególną uwagę warto zwrócić na cztery unikatowe w polskich zbiorach akwaforty bardzo znanego i cenionego we Francji grafika oraz malarza polskiego pochodzenia, Jana Mirosława Peske.

       Kolekcja Woźnickiego w przeważającej większości ma charakter raczej ikonograficzny niż artystyczny. Wszechstronnie dokumentuje dzieje relacji polsko-francuskich. Zawiera sceny historyczne, symboliczne, a nawet satyryczne oraz wizerunki osobistości.

Marcin Romeyko-Hurko

Najważniejsze dary


Jan Ziarnko /Jean le Grain/ (ok.1575- ok.1630), Satyra na życie i śmierć Concino Conciniego, 1617


Jean Pierre Norblin de la Gourdaine (1745-1830), Ecce Homo, 1775-1789


Nicolas Noël Le Mire (1724-1800), wg Jean-Michel Moreau le Jeune (1741-1814), Tzw. Kołacz królewski, 1773


Louis François Charon (1783-1831), według Louis François Aubry (1767-1851), Ks. Józef Poniatowski, ok. 1813


Denis Auguste Raffet (1804-1860), Przegląd wojsk o północy, 1837


Cyprian Kamil Norwid (1821-1883), Pythia, ok. 1863


Leopold Flameng (1863-1911), Alegoria Polski z 1863 roku, ok. 1863


Antoni Kamieński, Józef Piłsudski, 1913


Jan Mirosław Peske (1870-1949), Kaplica św. Franciszka w Bormes, 1900-1920