C. Wentzel wg Schuberta Ilustracja do Fizjonomiki Lavatera
Akwaforta, papier, 21,5 x 31,5 cm
Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 81431
Dar Seweryna Smolikowskiego
Kolekcja graficzna Smolikowskiego ma dość eklektyczny charakter. W jego
zbiorach, oprócz grafiki artystycznej, pokaźny zespół stanowią varia.
Pod tym enigmatycznym terminem kryją się m.in. ilustracje książek i
tzw. mód, tablice botaniczne i anatomiczne oraz szereg innych prac
graficznych o przeciętnym poziomie artystycznym, zbieranych ze względu
na temat przedstawień.
Prezentowana rycina jest przypuszczalnie ilustracją Physiognomische
Fragmente zur Beförderung der Menschenkenntnis und Menschenliebe
Johanna Caspara Lavatera (1741-1801). Dzieło to, opublikowane w latach
1775-1778, niemal natychmiast stało się jedną z najbardziej wpływowych
książek końca XVIII i początku XIX wieku. Zaproponowana w nim
quasi-naukowa metoda rozpoznawania właściwości umysłowych i
charakterologicznych człowieka na podstawie analizy jego cech
zewnętrznych (zwłaszcza rysów twarzy) zyskała wielką popularność.
Dowodzi tego blisko 150 wydań pracy Lavatera powstałych do połowy XIX
wieku. Kolejne edycje były bogato ilustrowane, a wśród twórców ich
ilustracji znajdowali się nawet tacy wybitni rytownicy epoki, jak
Daniel Chodowiecki.
Na rycinie przedstawiono niejako koneksje sztuki i fizjonomiki. Ukazano
zespół swobodnie rozrzuconych rycin, na których w dekoracyjnych
obramieniach umieszczono tzw. sylwetki (silhouette), niezwykle
popularne w drugiej połowie XVIII wieku, monochromatyczne, profilowe
portrety, wycinane najczęściej z czarnego papieru. Rycina widoczna w
centrum, ukazująca na kolumnie otwarte dzieło Lavatera, przywołuje
również historię "narodzin malarstwa", często wtedy łączoną z tymi
skromnymi portretami a la silhouette - pierwszy portret miał powstać w
wyniku obrysowania na ścianie cienia postaci siedzącej przy zapalonej
lampie.
