Nicolas
Noël Le Mire (1724-1800), wg Jean-Michel Moreau le Jeune
(1741-1814) Tzw. Kołacz królewski,
1773
Miedzioryt,
papier żeberkowy z filigranem, 30,0 x 20,5 cm
Sygnowany
pod kompozycją: Erimeln Sculp.
Muzeum
Narodowe w Warszawie, nr inw. 64483
W
prawym dolnym rogu znak kolekcjonerski: KW
Dar
K. Woźnickiego, 11 XII 1926
Rycina
przedstawia carycę Katarzynę, cesarza Austrii Józefa II i
króla
Prus Fryderyka II, rozdzierających arkusz mapy Polski oraz
króla
Stanisława Augusta, który podtrzymuje zsuwającą się z głowy
koronę.
Dmąca w trąby wśród obłoków Fama, widząc tę
scenę, zdaje się uciekać w
popłochu. Kołacz zyskał ogromną popularność w Europie już w momencie
swego powstania w 1773 roku. Dla uniknięcia cenzorskich represji, autor
najsłynniejszej graficznej wersji satyry, Noël le Mire,
sygnował ją
anagramem swego nazwiska jako "Erimeln". Mimo wprowadzanych
zakazów
rozpowszechniania, a nawet sądowej rekwizycji ryciny we Francji,
kompozycja była chętnie kopiowana i naśladowana na terenie niemal całej
Europy, m.in. w Niemczech, i Anglii. W omawianej kolekcji znajdują się
cztery wersje kompozycji, w tym dwa najbardziej znane miedzioryty:
le Mire'a oraz różniący się pozą polskiego króla
i napisami, Johanna
Esaiasa Nilsona. Siła wyrazu owego symbolicznego przedstawienia okazała
się tak sugestywna, że przetrwała do dziś w powszechnej wyobraźni
historycznej jako kanoniczna ilustracja tego dziejowego momentu. Jej
wpływ jest wyraźnie widoczny także w satyrycznych rycinach odnoszących
się do wielu późniejszych wydarzeń, na przykład Kongresu
Wiedeńskiego.
