Mättheus
Merian Starszy (1595-1650)
Widok
Krakowa od północnego zachodu – fragment: Stradom,
Kazimierz, 1619
Miedzioryt,
papier żeberkowy, rycina obcięta, 43,7 x 52,0
Sygnatura
na kompozycji po prawej stronie u dołu: CJVisscher excudebat
1626.| Matthae Merian fecit.|4
Na
kompozycji opis topograficzny: STRADONIA; CASIMIRIA;
VISTULA FLV.; S. Agneta; Oppidum Iudeorum; S.
Laurentij; Templum corporis Christi; Praetorium; S.
Catharina; S. Leonardi; S. Benedicti; Tumulus
dictus Rekawka; S. Iacobi;
Na
kompozycji po lewej i prawej stronie u dołu dwie niebieskie owalne
pieczęcie: Z DARÓW POSMIERTNYCH ALOIZEGO WLADYSLAWA Z
DAMAJOWIC STRZEMBOSZA
Nr
inw. Gr.Pol.18196
Dar
pośmiertny Władysława Alojzego Strzembosza, 31 VII 1928
Pochodzący z Bazylei Mättheus Merian należał do
najwybitniejszych rytowników i wydawców grafiki
topograficznej i pejzażowej. Wyspecjalizował
się w publikowaniu wielotomowych albumów zawierających setki
widoków europejskich miast, map, planów bitew i
wizerunków sławnych osobistości. Rytownicza i edytorska
działalność Meriana wywarła ogromny wpływ na ikonografię
następnych stuleci. Firmowane jego nazwiskiem plany i weduty stały
się podstawowym źródłem dla wielu późniejszych
kopii i naśladownictw.
Rycina stanowi ostatni fragment najpiękniejszej i największej
graficznej panoramy tego miasta. Ze względu na
rozmiary całego, wytłoczonego z czterech płyt
widoku (43 x 204,5 cm), zarówno jego kompletne egzemplarze,
jak i poszczególne arkusze częściowe zachowały się do
naszych czasów bardzo nielicznie i stanowią prawdziwą
kolekcjonerską rzadkość. Dołączona do niektórych odbitek
łacińska inskrypcja: CRACOVIA TOTIUS POLONIAE URBS CELEBRISSIMA
ATQUE AMPLISSIMA REGIA ATQUE ACADEMIA INSIGNUS, zyskała rangę
tradycyjnej dewizy dawnej stolicy Rzeczypospolitej. Rycina Meriana
jest powiększoną kopią widoku zamieszczonego w szóstym
tomie dzieła Civitates orbis terrarum Brauna i Hogenberga z
1617 roku. Rytownik wykonał ją zaledwie dwa lata później, u
progu swej kariery, na zamówienie znanego amsterdamskiego
nakładcy Justusa Hondiusa II. Płyty wkrótce przeszły na
własność kartograficznego wydawnictwa Claesa Janszona Vischera de
Jonghe, który opublikował widok ponownie w roku 1626 i
właśnie z tej późniejszej edycji pochodzi odbitka ze zbioru
Władysława Strzembosza. Kompozycja przekazuje obraz południowych
okolic Krakowa utrwalony ok. 1603-1605 przez autora ryciny z
Civitates. W stosunku do opartego na studiach z natury
pierwowzoru, miedzioryt Meriana zawiera kilka nieścisłości
wynikających z niewiedzy autora. Niefortunna korekta kompozycji
polegająca na przesunięciu herbów patronujących
najważniejszym budowlom Krakowa i sąsiednim miastom zatarła ich
właściwe znaczenie. W ten sposób na prezentowanej planszy
znalazł się związany z Wawelem herb Pogoń, zaś herb Kazimierza
został umieszczony daleko nad wzgórzami Krzemionek.
Szwajcarski rytownik, pragnąc ujednolicić perspektywę całej
panoramy, w części ukazującej Kazimierz znacznie obniżył
horyzont, nie domyślając się, że jego poprzednik celowo
zniekształcił kompozycję, aby wyeksponować charakterystyczne
położenie tego miasta pomiędzy dwoma korytami Wisły.